Van kippenvel naar respect: Het statement van Charleston
Kippenvel, ik kan niet anders zeggen. Kippenvel toen ik onlangs de eerste filmpjes zag verschijnen van een geëmotioneerde Obama , in een speech op de ceremonie ter gelegenheid van de begrafenis van acht zwarte Afrikaanse burgers, gedood door één blanke racist, in Charleston. Ik merk dat de beelden zich in mijn hoofd hebben vastgezet.
Amazing Grace “, zegt Obama aarzelend. Hij wil er duidelijk iets mee, maar het lijkt alsof hij niet zeker weet of hij dit kan doen. Hij zegt nog een keer: “Amazing Grace”. Dan valt er een stilte, het is werkelijk doodstil in de kerk. Je voelt de lading van deze woorden zijn werk doen bij de aanwezigen. Iedereen wacht gespannen op wat gaat komen. Er valt een stilte van minimaal tien seconden, waarin je het hoort kraken. Obama’s gedachten bijna kunt voelen. Zal ik? Kan ik dit maken? Heb ik het lef? En dan een bescheiden en subtiele inzet. Heel zacht en voorzichtig begint hij het eerste woord van het beroemde lied, geschreven door een berouwvolle voormalige slavenhandelaar, te zingen. Nog voordat het woord Grace klinkt zwelt de zaal aan en zingt met hem mee. Niet zacht, maar overdonderend. Een statement makend.
Wat is het statement dat hier gemaakt wordt? Het is een statement over de grootste menselijke kracht op aarde: de kracht van vergeving. Hoe is het mogelijk dat mensen, wiens intense verdriet je kunt voelen, die enorm lijden onder het verlies van hun dierbaren door een racistische moord, een dader kunnen vergeven? Hoe is het mogelijk dat zij zich zo verbonden en gesterkt weten in hun verdriet? Hoe kan de wil tot vergeven sterker zijn dan een wraakzuchtige woede?
Het antwoord is even verbazingwekkend als bewonderingswaardig. Het antwoord is simpelweg:
Hun opvoeding.
Deze mensen hebben allemaal Afrikaanse roots. Zij hebben de diepgewortelde filosofie Ubuntu in hun DNA profiel. Ubuntu geeft hun verbondenheid weer. In je eentje ben je niets, je ontleent kracht in je verbondenheid met anderen. Ubuntu geeft mensen kracht en verbondenheid. Ubuntu is niet soft, maar is uiterst humanitair, het toppunt van beschaving. Van oorsprong is het een overlevingsmechanisme binnen collectivistische culturen. Nu, anno 2015, is het de basis van de sociaal- economische ontwikkeling in nagenoeg ieder Afrikaans land.
Binnen Ubuntu-gedreven en georganiseerde beschavingen heeft vergeving een heel belangrijke plaats. Want als je niet kunt vergeven blijf je een gevangene van je eigen boosheid. En boosheid verlamt mensen, is ziekmakend, is destructief. Boosheid en haat infecteert anderen zoals een besmettelijke ziekte dat doet. Als je kunt vergeven, hou je regie over je leven, kun je verder, kun je overleven.
Een land waar dit heel goed te zien, te ervaren is en waar van te leren valt, is Rwanda. Amper 21 jaar geleden woedde daar een korte maar vreselijke oorlog, die een totaal ontworteld en ontwricht land achterliet. Inmiddels wordt Rwanda niet langer meer geassocieerd met genocide, maar met reconsileration en vergeving. Hun concept dat tot stabiliteit en sociaal economische ontwikkeling leidt is gebaseerd op vergeving. Hun concept krijgt inmiddels internationaal erkenning en wordt gekopieerd. Het Rwandese woord dat het dichtst bij Ubuntu staat is Ubupfura (dignity).
Wat Obama en de mensen in die kerk in Charleston heel goed begrepen is dat woede alleen maar naar escalatie zou leiden. Wat een beschaving heb je als je ondanks je enorme verdriet zo boven je zelf uit kunt stijgen. Wat een beschaving heb je als je in staat bent te ontstijgen en je verdriet anders te kanaliseren! Constructief te kanaliseren. En wat een verbindend leiderschap als je zo aanvoelt wat deze mensen nodig hebben om te kunnen gaan helen. Amazing Grace…
Ik wens deze complexe wereld veel Obama’s en Ubuntu toe. We hebben het nodig. Meer dan ooit.
Leontine van Hooft