Waarheids- en reconciliatie commissie voor grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik?

Bij alle aanklachten aan het adres van al diegenen die nu van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik worden beticht, gaat het om de aantasting van de menselijke waardigheid.

Wat nu naar buiten komt op het gebied van seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik is slechts het topje van de ijsberg. Het is goed dat hier eindelijk aandacht voor komt. Maar wel op een goede, eerlijke en constructieve manier.

Met oprecht alle medeleven en respect voor wat de slachtoffers is aangedaan, er schuilt een gevaar in dat mensen door bijvoorbeeld social media, te voorbarig of ten onrechte worden beschuldigd, nog voor een onderzoek het bewijs geleverd heeft. Met alle gevolgen van dien. Carrières kapot, familielevens ontwricht. Want je zal maar werken bij… het kind zijn van… of getrouwd zijn met…

Hoe dan?
Om te bezien hoe een dergelijk groot en traumatische problematiek rechtvaardig aangepakt kan worden, is het interessant om te kijken naar en te leren van de methodiek van Waarheidscommissies, zoals zij zijn gehouden in o.a. Zuid-Afrika (meer dan 20.000 slachtoffers van het apartheidsregime) 

In Zuid-Afrika had men de keuze tussen óf vervolging van alle apartheidsdaders, óf amnestie voor alle gepleegde misdaden. Er was namelijk geen beginnen aan separaat vervolgen, gezien de grote hoeveelheid mensen die berecht moesten worden. Echter zomaar amnestie verlenen, dat was ook geen optie. Dat deed weer geen recht aan de slachtoffers. Er moest iets anders bedacht worden.

Waarheid en reconciliatie commissies
Wat de waarheidscommissies beoogden was allereerst om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de omvang van de mensenrechtenschendingen. Het was daarnaast hun doel om persoonlijke amnestie te verlenen aan de te berechten persoon in kwestie in ruil voor de volledige waarheid en een oprechte spijtbetuiging. Maar daar bleef het niet bij.

Wat het bijzonder maakte was dat de commissie ook ging over het herstellen van de menselijke waardigheid van de slachtoffers. Dit laatste gebeurde door de slachtoffers allereerst de gelegenheid te geven hun ervaringen te vertellen en wat de impact daarvan, vaak ook nu nog, was. Vervolgens konden er vergoedingen (in cash of kind) opgelegd worden ter compensatie voor wat hun in het verleden was aangedaan en voor de impact die het gebeurde nu, in het heden, nog had.

Het effect
Door de oprechte spijtbetuiging en de schaamte die daarmee gepaard ging, ontstond er een proces van vergeving en verzoening tussen daders en slachtoffers. Een proces, niet van vergeten, maar van vergeven. Het mens zijn, het horen bij een community, werd zo voor dader en slachtoffer hersteld. En daarmee was ook het voortbestaan van de community niet meer in gevaar.

Deze methodiek vindt zijn oorsprong in de Afrikaanse Ubuntu filosofie: Ik ben omdat Wij zijn.

Foto: Horacio Olavarria – Unsplash